Trends en ontwikkelingen

Trends in de energietransitie – en hoe u daarop in kunt spelen

29 augustus 2023 door Redactie Eneco

In 2022 bereikten de energieprijzen recordhoogtes. De markt was in rep en roer. Inmiddels lijkt de storm weer wat geluwd maar tegelijkertijd is het nog steeds onrustig op de energiemarkt. Wat speelt er? En wat betekent dat voor je onderneming? Jan Willem Zwang, Energy Trendwatcher, werpt zijn licht op de huidige ontwikkelingen.

'De huidige energiemarkt kenmerkt zich door een enorme volatiliteit', zegt Zwang. 'Dat wil zeggen dat de prijzen binnen één etmaal flink kunnen schommelen doordat vraag en aanbod ver uit elkaar liggen. Van extreem hoog naar extreem laag en weer terug. Een belangrijke oorzaak hiervan is de groei van het aandeel zonne- en windenergie in de mix. Daardoor is het aanbod op sommige momenten veel hoger dan de vraag, maar kan er ineens ook een tekort dreigen als bijvoorbeeld de zon onverwacht wegvalt. Dat leidt tot hoge pieken en diepe dalen, en dat neemt de komende jaren alleen maar verder toe. Hoe meer zonne- en windinstallaties, hoe meer – deels onvoorspelbare – volatiliteit.'

'Snel inspelen op de veranderingen in de markt kan ervoor zorgen dat bedrijven zich van markt-meeloper ontwikkelen tot marktleider.'Jan Willem Zwang, Energy Trendwatcher

Gas uit andere hoeken

Een tweede belangrijke factor die aan die volatiliteit bijdraagt, is het veranderde aanbod van aardgas. Zwang: 'In 2021, net toen de markt die door de coronacrisis was ingezakt weer leek aan te trekken, begon Gazprom de gastoevoer naar West-Europa te verlagen. Zo liepen de prijzen langzaam op. Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, schoten ze verder omhoog, want vanaf die periode viel het goedkope Russische gas helemaal weg. We krijgen nu meer gas uit Noorwegen, dat zijn capaciteit heeft opgeschaald, maar we zijn vooral meer gebruik gaan maken van LNG. Aardgas dat in vloeibare vorm wordt aangevoerd uit bijvoorbeeld Amerika en hier weer wordt omgezet in gasvorm. Dat is qua productie en transport duurder dan gas dat via een pijpleiding binnenkomt. Bovendien hebben we bij de aanschaf te maken met concurrentie uit Azië: als er in China een hittegolf is waardoor daar meer airco’s gaan draaien, gaat de prijs omhoog. Dat is altijd zo geweest, maar doordat we nu meer afhankelijk zijn van LNG, zijn de energieprijzen er gevoeliger voor. Dat is echt nieuw.'

Onrust

Juist die grote schommelingen in de markt veroorzaken veel onrust, constateert Zwang. 'Met 2022 als kookpunt. Klanten liepen ertegenaan dat ze geen vaste contracten konden afsluiten, of dat hun contract net afliep en ze ineens torenhoge prijzen gepresenteerd kregen. En voor energiebedrijven werd het veel duurder om energieprijzen vast te zetten. Wat je ziet is dat door de groei van zonne- en windenergie energieprijzen steeds lager en zelfs negatief worden wanneer het flink waait of de zon goed schijnt. Maar valt dit aanbod weg, door bewolking of regen, moeten gascentrales bijspringen en schieten prijzen omhoog. Het managen van deze snelle veranderingen kost veel moeite maar ook veel geld als gevolg van risicopremies voor onbalans in het net. Dit maakt dat het duurder wordt om leveringstarieven voor langere tijd vast te zetten. Voor bedrijven is het nu dus meer dan ooit de vraag: kies je voor een vasteprijscontract zodat je weet waar je aan toe bent en daar rekening mee kunt houden in je eigen tarieven? Of neem je een dynamisch of kortetermijncontract waarmee je profiteert van lage prijzen als er veel duurzame energie is – maar ook weleens een hoge rekening kunt krijgen zoals in 2022? Die afweging zal heel anders zijn wanneer je energiekosten je bedrijfsresultaat sterk beïnvloeden, dan waar dat niet zo is. Er is geen pet die iedereen past; het is altijd maatwerk.'

Verduurzaming in versnelling

Een lichtpuntje is dat de volatiliteit en vooral de oplopende energieprijzen er ook voor zorgen dat bedrijven en consumenten meer haast gingen maken met verduurzaming. 'Iedereen is versneld plannen gaan ontwikkelen en uitvoeren om energie te besparen en zo veel mogelijk zelf op te wekken. Om op die manier minder afhankelijk te worden van ontwikkelingen in de energiemarkt. Wat opvalt, is dat nu de prijzen dalen, die plannen bij een aantal partijen even snel weer in de koelkast verdwijnen. Die kijken toch nog even aan hoe het gaat. Dan denk ik: heb je dan niks geleerd? De meeste bedrijven die wél maatregelen hebben genomen, hebben hun investeringen ruimschoots terugverdiend. Zeker toen de prijzen de afgelopen anderhalf jaar veel hoger lagen dan ze ooit hadden verwacht, ging het hard. Reden te meer om verduurzamingsmaatregelen juist nu door te zetten.'

Op de rem door netcongestie

Daarbij ziet hij wel een belangrijke hobbel: netcongestie. 'Het energienet raakt op steeds meer plaatsen vol, met die ontwikkeling hebben we helaas ook te maken. Er wordt hard gewerkt aan verzwaring van de netten, maar door onder andere tijdrovende vergunningsprocedures en gewoon te weinig handjes gaat dit niet snel genoeg. Waardoor we hier de komende tien, vijftien jaar nog last van gaan hebben. Dat zie ik bij allerlei bedrijven: van bakkerijen die niet kunnen uitbreiden doordat er geen netcapaciteit is voor een extra oven tot aannemers die de vervanging van hun dieselheftrucks met elektrische exemplaren moeten uitstellen. Of bedrijven die voorlopig moeten afzien van een zonne-installatie.'

Kansen

Alle beperkingen ten spijt ziet Zwang ook kansen voor ondernemend Nederland. 'Snel inspelen op de veranderingen in de markt kan ervoor zorgen dat bedrijven zich van markt-meeloper ontwikkelen tot marktleider. Zoals aannemers die met vooruitziende blik hun voertuigen hebben geëlektrificeerd en daardoor nu grote opdrachten binnenhalen en kunnen blijven bouwen, ondanks de stikstofcrisis. En ondertussen gaan de inspanningen door om meer grip te krijgen op de energieprijzen.' Als voorbeeld noemt Zwang dat bedrijven tegenwoordig gebruik kunnen maken van een ‘stuurbox’ om het rendement op hun zonne-installatie te optimaliseren, zoals Eneco OpwekOptimaal. 'Is het aanbod aan zonne-energie zo hoog dat de prijzen onder een bepaald niveau zakken en terugleveren eerder geld kost dan oplevert, dan schakelt je installatie met zo’n stuurbox automatisch af.'

Energiehubs

Zwang kijkt ook met interesse naar de pilot van Eneco waarbij windparken, zonneparken, batterijen en andere grote en kleine energie-installaties aan een ‘virtual power plant’ worden gekoppeld, een soort energiehub waar vraag en aanbod zo veel mogelijk in balans worden gebracht. 'Dat kan helpen om de volatiliteit in de markt weg te nemen. Op kleinere schaal bij bedrijventerreinen kun je zoiets ook doen. Waarbij de zonne-energie die het ene bedrijf over heeft, bij het andere bedrijf in het proces gaat', zegt Zwang. 'Hoe snel dergelijke ontwikkelingen een vlucht nemen, is ook afhankelijk van wet- en regelgeving. Ik ben dan ook benieuwd wat we straks voor coalitie krijgen en wat die gaat brengen. Maar één ding is zeker: je hoeft als bedrijf niet stil te zitten.'

Trends in de energietransitie – en hoe u daarop in kunt spelen

Gas uit andere hoeken

Onrust

Verduurzaming in versnelling

Op de rem door netcongestie

Kansen

Energiehubs

Meld u aan voor de nieuwsbrief

Meer duurzame inspiratie

Waarom versnellen e-boilers de energietransitie voor de industrie?

Wat speelt er en hoe houdt u als bedrijf grip op de kosten?

De 8 voordelen van zonnepanelen leasen

Elektriciteit & Gas

Warmte & Koeling

Service & contact

Nog meer Eneco